Cytologia klasyczna czy LBC? Co wybrać i kiedy powtarzać

Tłumaczymy różnice między cytologią konwencjonalną a na podłożu płynnym (LBC), wskazania i interpretację wyniku.
→ Rejestracja: bodymove.pl/ginekolog-warszawa

Po co robi się cytologię i jak często

Cytologia (Pap) wykrywa zmiany przedrakowe i raka szyjki na wczesnym etapie.
Harmonogram wg wiodących wytycznych:

• 21–29 lat: cytologia co 3 lata.

• 30–65 lat: trzy równorzędne strategie: cytologia co 3 lata, HPV hr co 5 lat (preferowana w wielu zaleceniach) lub cotest (HPV+cytologia) co 5 lat. Decyzję dobieramy do wieku, historii wyników i preferencji. uspreventiveservicestaskforce.org+2ACOG+2

Coraz powszechniejsze jest pierwotne testowanie HPV; WHO rekomenduje HPV-DNA jako test pierwszego wyboru tam, gdzie to możliwe. Światowa Organizacja Zdrowia+1

W polskim programie przesiewowym (NFZ) HPV hr jest etapem wiodącym, a LBC wykonuje się refleksowo po dodatnim HPV – z tej samej próbki, bez ponownego pobrania. Pacjent

LBC vs. klasyczna — dokładność, komfort, cena

Jak się różni próbka?

• Klasyczna (rozmaz na szkiełku): materiał rozprowadzony bezpośrednio na szkle.

• LBC (liquid-based): wymaz trafia do fiolki z płynem; z tej samej próbki można wykonać HPV, a preparat jest oczyszczany w labie.

Skuteczność i adekwatność próbki

• Duże badania/analizy: LBC znacząco redukuje odsetek próbek „niesatysfakcjonujących”, a czułość w wykrywaniu zmian o znaczeniu klinicznym jest porównywalna do klasycznej (w części badań – nieco wyższa). PMC+2PubMed+2

• Plus praktyczny LBC: możliwość refleksowego HPV z tej samej próbki (brak drugiego pobrania). Narodowy Instytut Raka

Komfort
Samo pobranie jest odczuwalne podobnie w obu metodach; różnice dotyczą głównie obróbki materiału i dalszej diagnostyki. Narodowy Instytut Raka

Cena
LBC zwykle jest droższa od klasycznej (rekompensowane przez mniejszą liczbę powtórek i możliwość HPV z tej samej próbki). Sprawdź Cennik. Narodowy Instytut Raka

W skrócie – jak wybierać?

• Standardowy screening: obie metody OK.

• Chcesz zminimalizować ryzyko „niewystarczającej” próbki / planujesz HPV z tej samej próbki: wybierz LBC.

• Ograniczony budżet i stabilne poprzednie wyniki: klasyczna cytologia jest zgodna z wytycznymi. ACOG

Jak przygotować się do badania (kalendarz cyklu, leki, infekcje)

• Najlepiej po miesiączce, unikaj krwawienia w dniu pobrania.

• 2–3 dni przed: bez irygacji, globulek/probiotyków dopochwowych, seksu dopochwowego i tamponów.

• Przy wyraźnych objawach infekcji (obfite upławy, ból) najpierw leczenie, potem cytologia – poprawia jakość preparatu.

• Poinformuj o ciąży, IUD, lekach (zwłaszcza immunosupresja), zabiegach na szyjce.

• W szczególnych grupach (np. HIV+) schematy mogą się różnić – wymagają indywidualizacji. ACOG+1

Wynik cytologii — co oznaczają ASC-US, LSIL, HSIL

System Bethesda opisuje komórki szyjki:

• ASC-US – atypowe komórki o nieokreślonym znaczeniu; często → HPV albo kontrola.

• LSIL – dysplazja małego stopnia (często przemijająca infekcja HPV).

• HSIL – dysplazja dużego stopnia; wysokie ryzyko CIN2+ → zwykle kolposkopia i ew. leczenie.
  Postępowanie ustala się ryzykiem na podstawie wieku, wyniku HPV i historii – wg wytycznych ASCCP 2019 (zaktualizowanych). PMC+1

Co dalej — kolposkopia, kontrola, leczenie

• Niskie ryzyko (np. ASC-US/HPV–): zwykle kontrola za 1 rok lub powrót do rutyny.

• HPV+ lub LSIL/HSIL: kolposkopia z celowaną biopsją.

• Po leczeniu CIN2+: wymagany zwiększony nadzór (np. seria ujemnych testów HPV/cotest w harmonogramie 6–30 miesięcy zanim wrócisz do dłuższych odstępów). Decyzje są indywidualne. PMC

Samopobranie HPV i co to zmienia

Nowe/aktualizowane rekomendacje dopuszczają samopobranie próbki HPV (w placówce lub – w niektórych systemach – w domu) jako równorzędne diagnostycznie z pobraniem przez klinicystę dla kobiet 30–65 lat w strategii HPV co 5 lat. Celem jest zwiększenie zgłaszalności u osób niedostatecznie badanych. Status wdrożenia zależy od kraju i programu. uspreventiveservicestaskforce.org+2uspreventiveservicestaskforce.org+2

 Tabela LBC vs. klasyczna

(Podsumowanie oparte na badaniach porównawczych i przeglądach). PMC+2PubMed+2

Zarezerwuj cytologię (LBC/klasyczną) — Rydygiera 19 (Żoliborz)
• Cytologia · Ginekolog · Cennik · bodymove.pl/ginekolog-warszawa

O opiece ginekologicznej i badaniach przeczytasz też na ginekolog-warszawa.pro.

FAQ

Kiedy nie robić cytologii?
W czasie krwawienia miesiączkowego, przy ostrej infekcji lub krótko po zabiegach szyjki (chyba że lekarz zaleci inaczej). Po porodzie – zwykle po ok. 12 tygodniach (chyba że istnieją szczególne wskazania). ACOG

Czy cytologia boli?
Zwykle to krótkie, niebolesne pobranie; możesz odczuwać chwilowy dyskomfort/skurcz. LBC i klasyczna są porównywalne dla Pacjentki. Narodowy Instytut Raka

Czy przed badaniem trzeba być na czczo albo robić przerwę w lekach?
Nie. Wystarczy zastosować zasady przygotowania (patrz wyżej). O wszystkich lekach (zwł. antykoagulanty, immunosupresja) poinformuj lekarza.

Mam dodatni HPV – co dalej?
Zależy od wieku i cytologii. Często wykonuje się LBC refleksowo z tej samej próbki HPV; przy nieprawidłowościach – kolposkopia. Pacjent

Czy szczepienie przeciw HPV zmienia częstość badań?
Mimo szczepienia należy kontynuować screening wg wieku (szczepionka nie obejmuje wszystkich typów HPV). ACOG

Źródła naukowe

1. USPSTF (2018): odstępy i opcje badań 21–65 lat. uspreventiveservicestaskforce.org

2. ACOG (2021): trzy strategie screeningu dla 30–65 lat (HPV/3lata-cyto/5lat-cotest). ACOG+1

3. USPSTF – projekt 2024: samopobranie HPV jako opcja równoważna diagnostycznie (30–65 lat). uspreventiveservicestaskforce.org+1

4. ASCCP 2019 + aktualizacje 2020–2023: zarządzanie oparte na ryzyku (ASC-US/LSIL/HSIL, nadzór po leczeniu). PMC+1

5. NCI PDQ: zalety/wady LBC (HPV z tej samej próbki, koszt). Narodowy Instytut Raka

6. Ronco i in., BMJ / metaanalizy & prace porównawcze: LBC – mniej prób „niesatysfakcjonujących”, czułość porównywalna. PMC+1

7. pacjent.gov.pl (PL program): HPV hr jako test pierwotny, LBC refleksowe po wyniku dodatnim. Pacjent

8. WHO (2021): przewodnik – HPV-DNA jako test pierwszego wyboru. Światowa Organizacja Zdrowia