Przejdź do głównej treści
Strona główna / Blog / Płaskostopie u dzieci – kiedy potrzebne jest leczenie?

Płaskostopie u dzieci – kiedy potrzebne jest leczenie?

Ortopedia
25 stycznia, 2025 r.
Logotyp Google
4.9
na podstawie 525 opinii.
Zobacz opinie
Logotyp Google
5.0
na podstawie 168 opinii.
Logotyp Google
4.9
na podstawie 115 opinii.

Czym jest płaskostopie i jak rozwija się stopa dziecka?

Płaskostopie to termin określający obniżenie, spłaszczenie lub wręcz brak typowego wysklepienia łuku stopy. U osoby dorosłej stan taki może budzić niepokój i skutkować różnymi dolegliwościami, ale sytuacja jest o wiele bardziej złożona, gdy mówimy o stopach najmłodszych. W przypadku dzieci należy pamiętać, że ich układ mięśniowo-szkieletowy podlega dynamicznym przemianom, a kształt stóp w pierwszych latach życia dopiero się formuje.

Wielu rodziców, obserwując stopy swojego dziecka, zastanawia się: „Czy to już płaskostopie, czy jeszcze norma dla danego wieku?” Podczas wizyt w gabinecie ortopedycznym, fizjoterapeutycznym lub u pediatry nierzadko padają pytania o to, czy konieczne jest wdrożenie interwencji, czy można zaczekać. W dużej części przypadków, zwłaszcza u kilkulatków, płaskie ustawienie stopy jest fizjologią – wynika z niedojrzałości struktur mięśniowych i więzadłowych oraz nieukształtowanego jeszcze łuku stopy. Stopniowo, wraz z rozwojem motorycznym, wzmocnieniem aparatu mięśniowego i coraz większą aktywnością ruchową, łuk stopy zaczyna się formować. Niemniej jednak nie zawsze proces ten przebiega prawidłowo, a płaskostopie może się utrwalić i prowadzić do pewnych trudności.

Wielu specjalistów w swojej praktyce spotyka rodziców zaniepokojonych kształtem stóp dziecka. Przykładowo, w mojej praktyce fizjoterapeutycznej często słyszę historie rodziców, którzy zauważają, że dziecko stawia stopy do środka, „robią się one płaskie” podczas chodzenia boso, lub dziecko skarży się na ból w obrębie podeszwy po intensywnym dniu zabaw. Takie sygnały nie zawsze muszą oznaczać poważny problem, ale warto je zinterpretować w kontekście wieku dziecka, jego rozwoju ruchowego, aktywności, a także dynamiki zmian w budowie i ustawieniu stopy.

Właśnie dlatego kluczowa jest wiedza o tym, jak stopa dziecka się rozwija. Każde dziecko rodzi się z fizjologicznie płaską stopą – to naturalny stan, który stopniowo ulega zmianie. Początkowo poduszka tłuszczowa na podeszwie wypełnia przestrzeń łuku, a mięśnie i więzadła są jeszcze słabe. W miarę rozwoju i nabywania kolejnych umiejętności (raczkowanie, stawanie, chodzenie, bieganie, skakanie), struktury te się wzmacniają. Około 4.-5. roku życia można już często zauważyć formujący się łuk przyśrodkowy. Jednak proces ten może trwać nawet do 10. roku życia i dłużej. To duży przedział wiekowy, w którym dochodzi do intensywnego rozwoju układu ruchu i dlatego tak ważna jest obserwacja i ewentualna konsultacja z fachowcem.

Rodzaje płaskostopia u dzieci

Nie każde płaskostopie ma takie samo podłoże i nie każdy rodzaj spłaszczenia łuku stopy wymaga leczenia. Specjaliści wyróżniają różne formy płaskostopia, biorąc pod uwagę czynniki anatomiczne, biomechaniczne i wiekowe. W przypadku dzieci najczęściej spotyka się tzw. płaskostopie elastyczne, które jest zjawiskiem fizjologicznym i zazwyczaj ustępuje samoistnie wraz z rozwojem dziecka. Bywają jednak sytuacje, w których płaskostopie ma charakter utrwalony lub wynika z nieprawidłowej budowy układu kostno-stawowego – wówczas można mówić o płaskostopiu strukturalnym.

Podczas wizyt w gabinecie zdarzało mi się rozmawiać z rodzicami, którzy z niepokojem przyglądali się płaskim stopom swojego 3- czy 4-latka. Opowiadali, jak pediatra albo znajomy fizjoterapeuta wspomniał, że to zapewne jeszcze fizjologia, ale mimo to chcieli mieć pewność, że nie „przegapią momentu”, gdy płaskostopie zacznie sprawiać kłopoty. Takie obawy są zrozumiałe – rodzice pragną dla swojego dziecka jak najlepszego startu w dorosłość, a prawidłowe ustawienie stopy i zdrowe stawy są tego ważną częścią.

Płaskostopie fizjologiczne we wczesnym dzieciństwie

Fizjologiczne płaskostopie u małych dzieci wynika głównie z obecności poduszeczek tłuszczowych pod stopą oraz słabego jeszcze aparatu mięśniowego. Dopiero gdy dziecko zaczyna coraz więcej chodzić, biegać, skakać i wspinać się, mięśnie stóp i łydek wzmacniają się, a więzadła i powięź podeszwowa stają się bardziej wytrzymałe. Dzięki temu łuk stopy zaczyna się kształtować. Ten proces jest rozłożony w czasie, a każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie. Dlatego też 2-latek z wyraźnie płaską stopą nie jest powodem do paniki, o ile maluch funkcjonuje normalnie, porusza się bez bólu i nie wykazuje żadnych niepokojących objawów.

Płaskostopie strukturalne i czynnościowe

O płaskostopiu strukturalnym mówimy wtedy, gdy deformacja w budowie stopy jest trwała i nie zmienia się nawet przy odciążeniu (na przykład gdy dziecko stoi na palcach). Tego typu płaskostopie może wynikać z wad wrodzonych, nieprawidłowej budowy kości, więzadeł lub ścięgien. Jest ono stosunkowo rzadsze, jednak wymaga dokładniejszej diagnostyki i niekiedy leczenia.

Z kolei płaskostopie czynnościowe (elastyczne) polega na tym, że stopa wygląda na płaską, gdy dziecko stoi obciążając ją ciężarem ciała, ale łuk stopy pojawia się w trakcie odciążenia, na przykład podczas stania na palcach. Takie płaskostopie w zdecydowanej większości przypadków ulega stopniowej normalizacji wraz z rozwojem dziecka i zwiększaniem jego aktywności fizycznej.

Płaskostopie u dzieci – kiedy potrzebne jest leczenie?

Najważniejszą kwestią, którą stawiają sobie rodzice i specjaliści, jest moment, kiedy płaskostopie staje się problemem wymagającym interwencji. Wiele zależy tutaj od wieku dziecka, objawów bólowych, zmian w ustawieniu stopy, sposobu chodu, a także od tego, czy płaskostopie wpływa na aktywność malucha. Hasło „Płaskostopie u dzieci – kiedy potrzebne jest leczenie?” przewija się w rozmowach ze specjalistami, w poszukiwaniu informacji w internecie czy w czasie konsultacji w poradniach ortopedycznych.

Generalnie, jeśli do ok. 5.-6. roku życia stopa dziecka nadal pozostaje zupełnie płaska, a dodatkowo maluch skarży się na ból podczas chodzenia, szybciej się męczy, nie lubi długich spacerów, unika aktywności ruchowych, warto skonsultować się z lekarzem ortopedą lub fizjoterapeutą. Warto pamiętać, że każde dziecko rozwija się indywidualnie i ostateczną ocenę powinien przeprowadzić specjalista, który zbada sposób obciążania stóp, oceni zakres ruchu w stawach skokowych, obejrzy sposób chodu, a także sprawdzi, czy nie występują żadne towarzyszące problemy, jak np. koślawość kolan czy asymetria w obrębie bioder.

Czasem zdarza się, że rodzice trafiają do specjalisty z 7-latkiem, który nadal ma wyraźne, utrzymujące się płaskostopie, a ponadto dołącza się ból łydek lub kolan po dłuższej aktywności. W takiej sytuacji diagnostyka bywa bardziej wnikliwa – lekarz może zalecić badania obrazowe (RTG), a fizjoterapeuta przeprowadzi dokładną analizę biomechaniki chodu. W razie potrzeby wdraża się ćwiczenia, które mają wzmocnić mięśnie stabilizujące stopę, a niekiedy również wkładki ortopedyczne czy specjalistyczne obuwie. W skrajnych, bardzo rzadkich przypadkach, gdy wady budowy stopy są poważne i niepoddające się rehabilitacji, może zostać rozważone leczenie operacyjne.

Możliwe konsekwencje nieleczonego płaskostopia

Utrzymujące się płaskostopie, które nie jest fizjologiczne, może w przyszłości sprzyjać różnym dolegliwościom. Nie chodzi tu tylko o sam wygląd stopy, ale przede wszystkim o jej funkcję. Stopa jest fundamentem postawy – jeśli łuk stopy jest niewykształcony, może to wpływać na ustawienie stawów skokowych, kolan, bioder, a nawet kręgosłupa. Konsekwencją bywają bóle przeciążeniowe, problemy z prawidłowym rozkładem sił w czasie chodu i biegu, tendencja do szybszego męczenia się oraz podatność na urazy.

W dalszej perspektywie, u nastolatków i młodych dorosłych, nieleczone płaskostopie może przekładać się na nawracające kontuzje i dyskomfort podczas uprawiania sportu. Może też wpływać na dobór obuwia – stopy płaskie często wymagają wkładek lub specjalnie profilowanych butów. Dlatego wczesne wykrycie problemów i właściwa interwencja mogą zaoszczędzić dziecku wiele niedogodności w przyszłości.

Dostępne metody leczenia i wspomagania rozwoju stopy

Jeśli zostanie stwierdzone, że płaskostopie danego dziecka wymaga wsparcia terapeutycznego, istnieje cały wachlarz możliwości. Wśród najczęściej stosowanych metod znajdują się ćwiczenia korekcyjne, specjalistyczne wkładki ortopedyczne, dobór odpowiedniego obuwia oraz w niektórych przypadkach fizjoterapia ukierunkowana na poprawę biomechaniki chodu. Nie bez znaczenia są też zachowania profilaktyczne, takie jak zachęcanie dziecka do chodzenia boso po zróżnicowanym podłożu, aktywności ruchowej (np. jazda na rowerze, hulajnodze, zabawy w piasku) i regularnego monitorowania postępów.

W mojej praktyce spotkałam się z przypadkiem chłopca w wieku 8 lat, u którego utrzymujące się płaskostopie zaczęło przekładać się na niechęć do dłuższych spacerów. Chłopiec szybko się męczył, a po kilkudziesięciu minutach aktywności skarżył się na dyskomfort w okolicy stóp i łydek. Po konsultacji z ortopedą i szczegółowym badaniu biomechaniki chodu zdecydowano o wprowadzeniu ćwiczeń wzmacniających mięśnie stabilizujące łuk stopy, a także o zaopatrzeniu w odpowiednie wkładki ortopedyczne. Po kilku miesiącach regularnych ćwiczeń i stosowania wkładek, chłopiec zaczął czerpać przyjemność z długich wycieczek z rodzicami. Taka historia pokazuje, że odpowiednia interwencja może znacząco poprawić komfort życia dziecka.

Ćwiczenia i zabawy wspierające łuk stopy

Dzieci najlepiej uczą się i rozwijają poprzez zabawę. Dlatego ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni stopy i łydek warto wdrażać w formie atrakcyjnych zabaw. Przykładowe aktywności to:

– Chodzenie boso po różnych fakturach (trawa, piasek, kamyki, miękki dywan), co stymuluje receptory czuciowe i angażuje mięśnie stopy w stabilizację.
– Zbieranie palcami stóp małych przedmiotów (chusteczki, klocki, piłeczki pingpongowe) – to świetne ćwiczenie wzmacniające mięśnie drobne stopy.
– Rysowanie stopą na piasku lub podłodze (na przykład chusteczką lub sznurówką przymocowaną do palców) – pomaga w kształtowaniu precyzyjnej motoryki i zwiększa świadomość pracy stopy.
– Chodzenie na palcach oraz na piętach – wspiera rozwój odpowiednich grup mięśniowych i uczy prawidłowego obciążenia stóp.
– Zabawy w balansowanie na niewielkiej deseczce, poduszce sensorycznej czy platformie równoważnej – wzmacniają mięśnie stabilizujące i poprawiają koordynację.

Z własnego doświadczenia wiem, że dzieci chętnie angażują się w tego typu aktywności, jeśli tylko przedstawimy je w formie wyzwania lub zabawnej konkurencji. Mały pacjent, który do tej pory niechętnie ćwiczył, może z entuzjazmem podejść do zadania polegającego na przeniesieniu piłeczki z jednego koszyka do drugiego za pomocą palców stóp. Taki element gry sprawia, że praca nad stabilizacją stopy staje się dla dziecka czystą frajdą.

Wkładki ortopedyczne – kiedy warto je rozważyć?

Wkładki ortopedyczne, zwane też czasem ortotycznymi, mogą być pomocne w sytuacji, gdy płaskostopie jest utrwalone i powoduje zaburzenia chodu lub dolegliwości bólowe. Należy jednak pamiętać, że wkładki same w sobie nie są „lekiem” na płaskostopie – pełnią raczej rolę wspomagającą, stabilizując stopę i wspierając jej łuk. Ważne jest, aby zostały indywidualnie dobrane przez specjalistę (ortopedę lub fizjoterapeutę) i uwzględniały specyficzną budowę stopy dziecka.

Wielu rodziców zadaje pytanie: czy wkładki można wprowadzić profilaktycznie, żeby uchronić dziecko przed płaskostopiem? Zdania specjalistów są tu podzielone. Generalnie nie zaleca się stosowania wkładek profilaktycznie, bez wyraźnej potrzeby. Nadmierne „podpieranie” łuku stopy może sprawić, że mięśnie odpowiedzialne za jego utrzymanie nie będą miały okazji do rozwoju i wzmocnienia. W efekcie, po odstawieniu wkładek, problem może powrócić. Dlatego jeśli wkładki są konieczne, powinny zostać wprowadzone jako element kompleksowego postępowania terapeutycznego, w połączeniu z ćwiczeniami i kontrolami postawy.

Obuwie dziecięce a rozwój stopy

Wybór odpowiedniego obuwia dla dziecka to kolejny istotny element wspierania prawidłowego rozwoju stopy. Dobre buty nie leczą płaskostopia, ale zapewniają optymalne warunki do wzrostu i kształtowania się łuku. Idealne obuwie powinno:

– Być dostosowane do wymiarów stopy dziecka (odpowiednia długość i szerokość).
– Posiadać elastyczną podeszwę, która nie ogranicza naturalnej pracy mięśni stopy.
– Zapewniać stabilne, ale nie sztywne trzymanie pięty.
– Być wykonane z oddychających, naturalnych materiałów.

Warto pamiętać, że zbyt sztywne, twarde obuwie może ograniczać naturalne ruchy stopy, a zbyt miękkie i bez odpowiedniego trzymania pięty może sprzyjać pogłębianiu się problemów ze stabilizacją. Dobór butów to więc sztuka znalezienia złotego środka. Nie warto przesadzać z wysokością podparcia łuku czy zakupem masywnych wkładek. Czasem najlepiej pozwolić dziecku chodzić boso (oczywiście po bezpiecznej powierzchni), co naturalnie wzmacnia mięśnie stóp i zwiększa świadomość pracy całego aparatu ruchu.

Rola profilaktyki – jak zapobiegać problemom?

Profilaktyka płaskostopia i wspieranie prawidłowego rozwoju stóp u dzieci opierają się na prostych, codziennych działaniach, które można wdrożyć bez dużych nakładów. Zachęcanie dziecka do różnorodnej aktywności ruchowej, spędzania czasu na świeżym powietrzu, zabawach boso na trawie czy piasku – wszystko to pomaga mięśniom i więzadłom pracować w zróżnicowany sposób. Ćwiczenia wzmacniające stopy nie muszą być nudne ani monotonne. Można połączyć je z zabawami domowymi, jak łowienie piłeczki stopą z miski z wodą, układanie puzzli palcami stóp czy chodzenie po taśmie klejącej rozciągniętej na podłodze.

Ważnym elementem profilaktyki jest też zdrowy tryb życia. Nadwaga obciąża stawy, w tym stawy stóp, i może sprzyjać powstawaniu wad postawy. Dbanie o odpowiednią dietę, regularny ruch i unikanie nadmiernego siedzenia przed ekranem komputera czy telewizora ma znaczenie nie tylko dla stóp, ale dla całego układu mięśniowo-szkieletowego dziecka.

Z punktu widzenia specjalisty cenny jest stały kontakt z rodzicami. Częste konsultacje kontrolne, obserwacja rozwoju chodu i postawy pomagają szybko wychwycić ewentualne problemy i wdrożyć środki zaradcze, zanim płaskostopie stanie się rzeczywiście problematyczne.

Konsultacje lekarskie i współpraca ze specjalistami

Wizyta u ortopedy, pediatry lub fizjoterapeuty może pomóc rozwiać wątpliwości dotyczące płaskostopia u dziecka. Specjalista na podstawie obserwacji, wywiadu i ewentualnie badań dodatkowych oceni, czy płaskostopie jest jeszcze na etapie fizjologicznym, czy też wymaga wsparcia. Jeśli okaże się, że konieczne jest wdrożenie terapii, specjalista zaproponuje indywidualny plan działania: ćwiczenia, wkładki, dobór obuwia, a niekiedy specjalistyczne zabiegi rehabilitacyjne.

Współpraca rodziców ze specjalistami jest kluczem do sukcesu. Regularne kontrole, przestrzeganie zaleceń dotyczących ćwiczeń czy noszenia wkładek, a także uważna obserwacja dziecka pozwalają na szybką reakcję w razie zaostrzenia problemu. Często w pracy z dzieckiem pomocny okazuje się również fizjoterapeuta, który w formie zabaw, gier i wyzwań motywuje malucha do wykonywania ćwiczeń wzmacniających stopę. Dzięki temu dziecko nie traktuje rehabilitacji jak przykrego obowiązku, lecz jako ciekawą przygodę.

Przykładem może być historia dziewczynki, która trafiła do mnie w wieku 9 lat, z dość silnym płaskostopiem i bólami stóp po dłuższym chodzeniu. Początkowo była niechętnie nastawiona do ćwiczeń, jednak gdy udało mi się przedstawić je w formie wyzwań (np. „Spróbuj zebrać palcami stóp 10 piłeczek w czasie krótszym niż minuta!”), jej zaangażowanie znacznie wzrosło. Po kilku tygodniach regularnej pracy i stosowania dobranych wkładek dziecko nie tylko nie skarżyło się na ból, ale zaczęło z zainteresowaniem opowiadać koleżankom o „stopowych wyzwaniach”. To pokazuje, że odpowiednie podejście i współpraca mogą przynieść doskonałe rezultaty.

Płaskostopie u dzieci to temat, który budzi wiele pytań i wątpliwości wśród rodziców. Istotne jest zrozumienie, że wiele przypadków płaskostopia u najmłodszych mieści się w granicach fizjologii i może samoistnie ustąpić wraz z rozwojem dziecka. Prawidłowe formowanie się łuku stopy może trwać nawet do wieku wczesnoszkolnego czy szkolnego. W tym czasie kluczowe jest zapewnienie dziecku warunków do swobodnego ruchu, różnorodnych zabaw boso, a także uważna obserwacja i w razie potrzeby konsultacje ze specjalistą.

Warto pamiętać, że hasło „Płaskostopie u dzieci – kiedy potrzebne jest leczenie?” nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi. Każde dziecko jest inne, a decyzja o ewentualnym wdrożeniu terapii powinna zapaść po indywidualnej ocenie przeprowadzonej przez ortopedę czy fizjoterapeutę. Leczenie, jeśli jest konieczne, najczęściej opiera się na bezbolesnych i nieinwazyjnych metodach, takich jak ćwiczenia wzmacniające mięśnie i więzadła stopy, dobór odpowiedniego obuwia i wkładek ortopedycznych czy zabawy ukierunkowane na rozwijanie świadomości ruchowej.

Dzięki odpowiedniej profilaktyce, regularnym kontrolom i świadomości znaczenia prawidłowego rozwoju stóp, większość dzieci może bez przeszkód cieszyć się aktywnym, pełnym ruchu dzieciństwem. Jeśli natomiast pojawią się niepokojące sygnały – ból, wyraźne trudności w chodzeniu, asymetrie czy utrzymujące się płaskostopie w wieku szkolnym – zawsze warto skonsultować się ze specjalistą. Wcześnie podjęte działania mogą mieć kluczowe znaczenie dla przyszłej kondycji dziecka i zapobiegną problemom, które mogłyby pojawić się w życiu dorosłym.

Podobne
Przeczytaj także inne wpisy

5 lutego, 2025 r.

Zespoły bólowe kręgosłupa

Zespoły bólowe kręgosłupa stanowią istotny problem zdrowotny i społeczny, dotykając pacjentów w różnym wieku, o różnych…
Więcej

29 stycznia, 2025 r.

Płaskostopie u dorosłych – objawy, przyczyny i sposoby leczenia

Gdy myślimy o stopach, najczęściej skupiamy się na tym, jak wyglądają buty, które nosimy, jak szybko…
Więcej

20 stycznia, 2025 r.

Od czego robią się haluksy?

Wiele osób zadaje sobie pytanie: Od czego robią się haluksy? To zagadnienie jest istotne zarówno z…
Więcej
Mapa dojazdu
Jak dojechać do BodyMove
Adres naszego Centrum
ul. Rydygiera 19 lokal U17
01-793 Warszawa Żoliborz
woj. mazowieckie
Godziny otwarcia
Poniedziałek - Piątek: 08:00 - 21:00
Sobota: 08:00 - 14:00
Logotyp Google
4.9
na podstawie 525 opinii.
Zobacz opinie
Logotyp Google
5.0
na podstawie 168 opinii.
Logotyp Google
4.9
na podstawie 115 opinii.