Powyższe parametry zależą głównie od miejsca uszkodzenia chrząstki. W przypadku uszkodzeń obszarów obciążanych podczas chodu należy całkowicie odciążyć kończynę. W zależności od rodzaju uszkodzenia czas odciążenia kończyny zazwyczaj obejmuje od 2 do 8 tygodni.
Chrząstka stawowa to wyspecjalizowany rodzaj tkanki łącznej pokrywającej powierzchnie kości w stawach. Jego struktura została zaprojektowana tak, aby zapewnić gładką powierzchnię o niskim tarciu dla ruchu stawów, rozkładać obciążenia i pochłaniać wstrząsy podczas aktywności.
Chrząstka stawowa składa się głównie z wody, włókien kolagenowych i proteoglikanów. Włókna kolagenowe, głównie kolagen typu II, zapewniają chrząstce wytrzymałość na rozciąganie. Proteoglikany to duże cząsteczki zbudowane z białek i długich łańcuchów cząsteczek cukru (glikozaminoglikanów), które przyczyniają się do zdolności chrząstki do zatrzymywania wody.
Chrząstka stawowa umożliwia beztarciowy ruch pomiędzy kościami stawowymi w stawie. Zapewnia amortyzację i pomaga rozłożyć obciążenia, chroniąc leżącą pod spodem kość.
Głównym zadaniem programu rehabilitacyjnego w przypadku zachowawczego leczenia urazowych uszkodzeń chrząstki jest redukcja bólu oraz ograniczenie wtórnych uszkodzeń. Ze względu na różnorodny charakter uszkodzenia program powinien być dostosowany do każdego pacjenta. Głównymi aspektami postępowania jest możliwość obciążania kończyny, zakres ruchu podczas wykonywania ćwiczeń oraz rodzaj aktywności.
Program rehabilitacyjny w przypadku zachowawczego leczenia dzielimy na 4 okresy: 1) okres odciążenia kończyny, 2) okres obciążenia kończyny, 3) progresja obciążenia, 4) powrót do pełnej aktywności. Czas poszczególnych okresów jest indywidualny i zależy wielu czynników min. rodzaju urazu, uszkodzeń towarzyszących, wieku i aktywności pacjenta. Bezpośrednio po uszkodzeniu (okres 1) celem leczenia jest ograniczenie bólu i obrzęku. Pomocne jest schładzanie stawu, elewacja kończyny oraz ruch bierny. W przypadku odciążenia stawu szybko dochodzi do ograniczenia zakresu ruchu a także spadku siły mięśniowej, dlatego już w okresie 1 należy wykonywać specyficzne ćwiczenia rozciągające i wzmacniające.
Ćwiczenia nie mogą obciążać uszkodzonych regionów chrząstki, dlatego powinny dobrane być przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę. Dodatkowo w okresie tym warto wprowadzić jazdę na rowerze stacjonarnym lub ćwiczenia w wodzie. Wielu pacjentów w pierwszych tygodniach po urazie stosuje niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Doniesienia naukowe wskazują, że mogą one mieć niekorzystny wpływ na metabolizm chrząstki oraz opóźniać późniejszy proces naprawy.
W okresie 2 działania fizjoterapeutyczne nacelowane są na odzyskanie funkcji kolana, pełnego zakresu ruchu a także prawidłowego wzorca chodu. Wprowadza się także ćwiczenia, które w niewielkim stopniu obciążają uszkodzoną część chrząstki oraz proste aktywności ruchowe. Po odzyskaniu pełnego zakresu ruchu oraz braku wysięku w stawie po ćwiczeniach możliwe jest przejście do okresu 3.
Okres ten to progresywne wprowadzanie obciążenia a także elementy treningu biegowego czy skocznościowego. Po odzyskaniu odpowiedniej siły mięśniowej możliwe jest wprowadzenie ćwiczeń charakterystycznych dla dyscypliny sportowej oraz powrót do pełnej aktywności. Rehabilitacja jest także niezbędnym elementem leczenia po zabiegu operacyjnym. Możliwość obciążenia kończyny zależy głównie od rodzaju zabiegu i miejsca uszkodzenia.
W przypadku czyszczenia, czy płukania stawu pacjent może obciążać kończynę w granicy bólu już w pierwszych dniach po zabiegu. W przypadku zabiegów reparacyjnych niezbędne jest odciążenie kończyny na okres 6-8 tygodni. Rodzaj ćwiczeń oraz zakres ruchu szczególnie podczas pierwszych tygodni rehabilitacji po zabiegu powinien być dobrany indywidualnie. Głównym wyznacznikiem jest tu miejsce uszkodzenia chrząstki oraz rodzaj zabiegu. Lokalizacja okolicy zabiegowej pozwoli nam wyeliminować ruchy, w których dochodzi do kontaktu danych fragmentów chrząstki.
W przypadku przeszczepu autologicznego proces rehabilitacji dzielimy na 3 fazy związane z naturalnym procesem dojrzewania chondrocytów. W pierwszym okresie po zabiegu ważne jest wprowadzenie biernego, powolnego ruchu stawu przez 6-8h dziennie. Podczas pierwszych 4-6 tygodni nie można nadmiernie obciążać stawu.
Rezultat leczenia chrząstki stawu kolanowego zależy głównie od prawidłowej diagnozy, prawidłowej kwalifikacji pacjenta do zabiegu, a także właściwego postępowania rehabilitacyjnego. Zaniedbania uszkodzeń chrząstki doprowadzają do wtórnych zmian zwyrodnieniowych i po wielu latach mogą prowadzić do konieczności przeprowadzenia bardziej inwazyjnych zabiegów operacyjnych.
